LesvosOnline.gr

www.lesvosonline.gr  © 2013-2023  All Rights Reserved                                                                                                              E-mail: info@lesvosonline.gr

Welcome in paradise!

Τα σπήλαια της Λέσβου

Το νησί της Λέσβου βρίσκεται στο Βόρειο Αιγαίο Πέλαγος, από πλευράς έκτασης είναι το τρίτο νησί της Ελλάδας (1672 km2) και το έβδομο της Μεσογείου θάλασσας.

Λέγοντας σπήλαιο εννοούμε μια φυσική κοιλότητα μέσα στη Γη, που συγκοινωνεί με την επιφάνεια με οπή ή είναι εντελώς κρυμμένη κάτω από τη Γη.


Τρία είναι κυρίως τα αίτια που προκαλούν το σχηματισμό των σπηλαίων:

1. Οι μεταπτώσεις, που συμβαίνουν στον στέρεο φλοιό της Γης, όταν το ρήγμα της μετάπτωσης σχηματίσει κατά τη γένεσή του κοιλότητες.

2. Η δράση των κυμάτων στις ακτές, οπότε δημιουργούνται παραθαλάσσια σπήλαια.


3. Η διαλυτική και αποπλυντική ικανότητα του υπόγειου νερού: Το νερό (H20) της βροχής, λόγω του ότι περιέχει σε διάλυση διοξείδιο του άνθρακα (C02), έχει αυξημένη διαλυτική δράση πάνω στα αδιαπέραστα από το νερό ασβεστολιθικά πετρώματα. Αυτό οφείλεται στο ότι το διοξείδιο του άνθρακα επιδρά πάνω στο δυσδιάλυτο ανθρακικό ασβέστιο (CaCO3) των πετρωμάτων, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται όξινο ανθρακικό ασβέστιο Ca (HCO3)2, σύμφωνα με τη χημική αντίδραση:

CO2 + CaCo3 <---> Ca(HCO3)2


Το σχηματιζόμενο ευδιάλυτο όξινο ανθρακικό ασβέστιο παρασύρεται στη συνέχεια από το νερό. Έτσι το νερό περνά από μικρές ρωγμές, που είχαν τα πετρώματα αυτά, τα διαλύει και με την πάροδο του χρόνου τα διευρύνει. Έτσι σιγά - σιγά λόγω του νερού σχηματίζεται ένα τεράστιο υπόγειο, το σπήλαιο. Πάνω στα τοιχώματα των σπηλαίων υπάρχουν σε πολλές περιπτώσεις ασβεστώδη αποθέματα που λέγονται παραπετάσματα. Επίσης υπάρχουν βελονοειδείς σχηματισμοί και κολώνες σταλακτιτών και σταλαγμιτών, σκαλοπάτια, ρυάκια, ποταμοί, ακόμη δε καταρράκτες και λίμνες. Οι σταλακτίτες είναι λιθώδης σχηματισμοί, που δημιουργούνται στην οροφή ή τα τοιχώματα των σπηλαίων, με μήκος από μερικά εκατοστά μέχρι και πολλά μέτρα. Ο σχηματισμός τους γίνεται ως εξής: Όταν το νερό, που περιέχει όξινο ανθρακικό ασβέστιο, φτάσει στην οροφή των σπηλαίων και αρχίσει να πέφτει με την μορφή σταγόνων, είναι δυνατόν λόγω εξάτμισης μέρους από το νερό ή διαφυγής του διαλυμένου στο νερό διοξειδίου του άνθρακα, να μετατραπεί μέρος του όξινου ανθρακικού νατρίου σε δυσδιάλυτο ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο αποτίθεται με μορφή δακτυλίου στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε η σταγόνα. Με τη διαδοχική επανάληψη του φαινομένου σχηματίζεται μικρός ασβεστολιθικός σωλήνας, δια του οποίου συνεχίζεται η πτώση των σταγόνων και συνεπώς η αύξησή του σε πάχος και μήκος. Είναι επίσης δυνατόν ένα μέρος από τις σταγόνες που περιέχουν όξινο ανθρακικό ασβέστιο να πέφτει στο έδαφός κάτω από τον σταλακτίτη, οπότε με τον παραπάνω μηχανισμό σχηματίζεται κατακόρυφη στήλη ασβεστολιθικής απόθεσης, που λέγεται σταλαγμίτης. Με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατόν αν ενωθούν ο σταλακτίτης με τον σταλαγμίτη και το πάχος της σχηματιζόμενης κολώνας να μεγαλώνει συνεχώς.


Ενα μεγάλο μέρος του νησιού αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα, ως εκ τούτου υπάρχουν πολλά σπήλαια, τα περισσότερα όμως είναι μικρά. Πολλά όμως από αυτά χρησιμοποιήθηκαν παλιά και χρησιμοποιούνται ακόμα σαν λατρευτικοί χριστιανικοί χώροι.


Το μακρύτερο σπήλαιο της Λέσβου είναι το σπήλαιο Μαγαράς της κοινότητας Αλυφαντών, με μήκος 120 περίπου μέτρων. Μέσα στο σπήλαιο βρέθηκαν πολλά ευρήματα και ένα πλήθος από πήλινα σπασμένα αγγεία με ζωγραφιές, απόδειξη ότι κατοικήθηκε τουλάχιστον κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους. Παρ΄ότι δεν έχει σταλακτιτικό διάκοσμο, λόγω των μικρών του διακλαδώσεων, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, γι΄αυτό πρέπει να αρχίσει η αρχαιολογική του μελέτη. (Σχήμα 1)


Το σπήλαιο Άγιος Ιωάννης ή Φούσα της κοινότητας Μυχού έχει μήκος 95m και εμφανίζει δύο διαδρόμους με μαρμάρινα τοιχώματα. Δεν έχει σταλακτιτικό διάκοσμο, αλλά έχει ωραίους σχηματισμούς στον θόλο του. Μέσα βρέθηκαν τάφοι του Ε΄ π.χ. αιώνα με διάφορα ευρήματα, που βρίσκονται στην Κ΄ Εφορία Αρχαιοτήτων Λέσβου. Χρειάζεται επισταμένη αρχαιολογική έρευνα, που εύχομαι να γίνει σύντομα.(Σχήμα 2)


Το σπήλαιο του Αγίου Βαρθολομαίου της κοινότητας Ταξιαρχών (Καγιάνι) έχει μήκος περίπου 60m. Παλαιότερα είχε ωραίους σταλακτίτες, αλλά οι περισσότεροι καταστράφηκαν από τους επισκέπτες. Μέσα βρέθηκαν προϊστορικά αγγεία, που φυλάγονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης. Η αρχαιολογική μελέτη του έχει σχεδόν ολοκληρωθεί.


Από τα υπόλοιπα σπήλαια, που έχουν τοπικό τουριστικό ενδιαφέρον αναφέρονται τα εξής:



Πρέπει να τονιστεί ότι αρκετά από τα 192 συνολικά μικρά σπήλαια της Λέσβου έχουν ενδιαφέρον, γιατί υπάρχουν ενδείξεις ότι κατοικήθηκαν από τους νεολιθικούς χρόνους.


Βρέθηκαν επίσης 29 καρστικά φρέατα, που στη Λέσβο ονομάζονται Φούσες, και τα οποία δεν έγινε δυνατόν να εξερευνηθούν λόγω έλλειψης του κατάλληλου εξοπλισμού. Τα φρέατα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και όταν στο μέλλον θα πραγματοποιηθεί η εξερεύνησή τους θα αποκαλύψουν το τεράστιο λαβυρινθώδες σύστημα που υπάρχει στο υπέδαφος της Λέσβου.


Μαζί με τον αδελφό μου εξερευνήσαμε σχεδόν τα περισσότερα σπήλαια της Λέσβου, με την μικρή οικονομική βοήθεια της Νομαρχίας Λέσβου, από το 1981 μέχρι το 1992. Δεν ξέρω αν προσφέραμε κάτι καλό για τις επόμενες γενιές. Είμαστε όμως περήφανοι γιατί μέσα στην απόλυτη ησυχία των σπηλαίων του νησιού περάσαμε όμορφες στιγμές, γιατί ίσως αυτή η εμπειρία μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε καλύτερα τον εσωτερικό μας κόσμο και να αισθανθούμε το δέος γι΄αυτά τα θαυμάσια φυσικά δημιουργήματα.

 


To κείμενο για τα σπήλαια της Λέσβου έχει συνταχθεί ειδικά:

Γεώργιο Μ. Χουτζαίο

Φυσικό - Μαθηματικό

Ειδικό πάρεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αθηνών